Darwin 200 yaşında 2009 onun yılı

12 Şubat 2009 evrim kuramının babası İngiliz doğa bilimci Charles Darwin’in 200. doğum yıldönümü

12 Şubat 2009 16:40

Aynı zamanda Darwin’in en ünlü kitabı olan ‘Türlerin Kökeni’in yayınlanışının 150. yılı olan 2009, UNESCO tarafından Darwin yılı ilan edildi.

Biyoloji ve doğa tarihini temelden değiştiren, sosyal, teolojik ve politik konularda bugün de devam eden pek çok tartışmanın önünü açan evrim kuramının babası İngiliz doğa bilimci Charles Darwin bundan 200 yıl önce, 12 Şubat 1809’da dünyaya geldi. Darwin’in doğumunun 200. yıldönümü olan 2009, aynı zamanda biyoloji ve doğa tarihini baştan aşağıya değiştiren görüşleriyle dikkat çeken ve özellikle Kilise ile Evrim teorisinin Yaratalış gerçeğine ters düştüğüne inananların tepkisine yol açan kitabı ‘Türlerin Kökeni’in yayınlanışının 150. yıldönümü� UNESCO’nun ‘Darwin Yılı’ ilan ettiği 2009’da ünlü bilim adamı için pek çok etkinlik düzenlenecek.

AYLAK DAHİ
Charles Darwin 12 Şubat 1809’da İngiltere’nin Shrewsbury kasabasında dünyaya geldi. Babası ve dedesi cerrah olan Charles Darwin çocukluğundan beri doğa ile ilgiliydi. Öğrencilik yıllarında ders çalışmaktan çok, uzun kır gezilerine çıkan Darwin, aylak aylak dolaşıp kabuklu topluyor ve kuş gözlemliyordu. Bu yıllarda tuttuğu günlüğüne şunları yazmıştı: “Bugün de böcek toplayıp avlandım, tembellikle geçen hayatıma devam ettim.”

1825’te Shrewsbury Okulu’ndan mezun olan Darwin, bir süre babasının yanında stajyer doktor olarak çalıştıktan sonra İskoçya’daki Edinburgh Üniversitesi’nin tıp fakültesine yazıldı. Fakat cerrahlığa bir türlü ısınamadı ve tıp derslerini boşlamaya başladı. Tıp eğitimine önem vermediğini fark eden babası onu teoloji okuyup, din adamı olması için Cambridge Üniversitesi’ne bağlı Christ’s College’a yazdırdı. Ancak teoloji yerine jeoloji ile ilgilenen Darwin, buradan mezun olduktan sonra kendi meraklarının peşinden koşmaya devam etti.

SİNEK TOPLAYICISI
Eğiitimi sırasında tanıştığı botanik profesörü John Stevens Henslow’un önerisiyle Aralık 1831’de, Güney Yarımküre’de iki yıllık bir yolculuğa çıkacak olan ‘Beagle’ adlı gemide kendisine yer ayırttı. Hesaplanandan üç yıl fazla süren bu yolculuk sırasında Darwin, doğa tarihiyle ilgili düşüncelerini şekillendirecek ve daha sonra yayınlayacağı evrim kuramına altyapı hazırlayacak pek çok gözlem yapabilme şansını yakaladı. Gezi boyunca ne zaman karaya ayak bassalar, bitki ve hayvan toplayan Darwin’e gemi mürettebatı ‘sinek toplayıcısı’ lakabını taktı.

EVRİMİ DOĞURAN GEZİ
Gezi sırasında Galápagos Adaları’nda yaptığı gözlemler daha sonra ortaya koyacağı teorik çalışmalar için önemli malzeme sağlamasına olanak tanıdı. Buralarda yaşayan ‘alaycıkuş’ların (mockingbird) yaşadıkları adalara göre ufak fizyolojik farklar gösterdiklerini fark etti. Ayrıca yerel halkın, bir kaplumbağanın görünüşüne bakarak hangi adadan geldiğini anlayabildiklerini öğrendi. İngiltere’ye dönüş yolculuğunda notlarını düzenlerken, “alaycıkuşlar ve kaplumbağalar hakkındaki şüphelerim doğruysa, türlerin değişmezliği fikri sarsılacaktır” diye yazdı.

EVRİM AĞACININ TOHUMLARI
Beagle yolculuğu sırasında topladığı örnekleri İngiltere’ye gönderen Darwin, ülkesindeki bilim çevrelerinde de ilgi uyandırmıştı. Bu dönemde canlıların birbirine dönüştüğünü savunan görüşler varsa da bir evrim fikri henüz oluşmamıştı. İngiltere’ye dönüşü sonrasında elde ettiği bilgileri derlemeye koyulan Darwin, özellikle anakaradan göç edip farklı adalara yerleşen kuşların fizyolojik farklılıklar geliştirdiğini gözlemlemişti. 1837 Temmuz’unda, her zamanki günlüğünün yanı sıra, türlerin birbirine dönüşümüyle ilgili fikirlerini yazdığı gizli bir “B” günlüğü tutmaya başladı ve bu günlüğün 36. sayfasına ilk kez bir evrim ağacı çizdi.

TÜRLERİN KÖKENİ DOĞUYOR
Darwin jeoloji ve biyoloji konularında makaleler yazmaya devam etti ancak bulguları sonucunda oluşturduğu evim kuramını bütünsel bir kitap halinde yayınlaması 20 yıldan fazla bir süre aldı. Pek çok tarihçi kitabın bu gecikmesinin altında bilimsel kaygılar kadar dönemin toplumsal yapısının ve olası tepkilerin rol oynadığını belirtiyor.

Darwin’i ‘Türlerin Kökeni’ni yayımlamasına iten önemli nedenlerden biri, bir başka bilim adamı oldu. Doğabilimci Alfred Russell Wallace, Bolero’da yaptığı gözlemler üzerine yayımladığı bir makakede, Darwin’in yakın çevresine aktardığı kuramın benzerini savundu. Çevresinin teşviki ve biraz da, kuramı ilk kez formüle eden kişi olma payesini Alfred Russell Wallace’a kaptırma endişesiyle nihayet ‘Türlerin Kökeni’ni yayımlamaya karar verebildi. 24 Kasım 1859 günü 1250 kopyayla basılan kitap kısa sürede tükendi.



‘MAYMUNLUĞUNUZ NEREDEN GELİYOR?’
‘Türlerin Kökeni’ çok büyük bir ilgiyle karşılandı ve geniş çaplı bir tartışma başlattı. Kitapta doğrudan yer almayan “insanın hayvandan geldiği” iddiası, eleştirilerin ana hedefiydi. Bu tartışmalardan en ünlüsü British Association for the Advancement of Science’ toplantısında Oxford başpiskoposu Samuel Wilberforce ile Darwin’in arkadaşı da olan bilim adamı Wilberforce Huxley arasında yaşandı. Tartışmada Wilberforce, Huxey’e “maymunluğunuz büyükanne tarafından mı geliyor büyükbaba tarafından mı?” diye sorunca Huxley, “birikimini önyargı ve yalanlara hizmet etmek için kullanan kültürlü bir insan olmaktansa maymundan gelmeyi tercih ederim” dedi.

Bu dönemde basında Darwin çoğu kez maymun olarak çizilse ve zaman zaman alaya alınsa da bilim çevrelerinde kuramının taraftarları çoğalıyordu. 1864’te Darwin’e Kraliyet Cemiyeti’nin Copley Madalyası verildi.

Türlerin Kökeni’nden sonra da çalışmalarına devam eden Darwin daha sonra , ‘İnsanın Türeyişi’ ve ‘İnsan ve Hayvanlarda Duyguların İfadesi’ adlı eserlerini yayınladı.

18 Nisan 1882’de 73 yaşında öldüğünde Darwin, ön ayak olduğu evrim kuramının bilimsel çevrelerde geniş biçimde kabul gördüğüne şahit olabildi. Ancak sağlığında neden olduğu tartışmalar günümüzde de devam ediyor.

NEWTON’LA AYNI YERDE YATIYOR
Yaşamı sırasında Hıristiyan inanışına olan bağlılığını yitiren ve bir agnostik (bilinemezci) olduğu söylenen Charles Darwin, ölümünden sonra Westminister Abbey’deki ünlüler mezarlığında, Sir Isaac Newton’un gömülü olduğu yerin birkaç metre ötesine ve astronom Sir John Herschel’in yanı başına gömüldü.

2009 DARWIN YILI
Darwin’in 200. doğum günü ve ‘Türlerin Kökeni’nin yayınlanışının 150. yıldönümü nedeniyle 2009 UNESCO tarafından ‘Darwin Yılı’ ilan edildi. Yıl boyunca tüm dünyada çeşitli etkinlikler ve yayınlar planlandı.

KİLİSEDEN ÖZÜR
Eylül 2008’de İngiltere Kilisesi, Darwin’in 200. yaşının bir fırsat olduğunu söyleyerek, “seni yanlış anladığımız, sana karşı gösterdiğimiz ilk tepkide hatalı oluşumuz ve bu sebeple başkalarının da seni yanlış anlamasına yol açtığımız için özür dileriz” açıklamasını yapmıştı.

Bir başka geri adım da Vatikan’dan gelmişti. Vatikan’da Mart ayının başında “Evrim Teorisi” hakkında bir konferans yapılacak.

‘İYİ Kİ DOĞDUN DARWIN’ SİTESİ
Darwin’in doğumgünü nedeniyle discoverdarwin.co.uk/happy-birthday adlı bir internet sitesi açıldı. Sitede Darwin’in yaşamı ve yapıtları hakkında bilgiler yer alırken, isteyenler sanal ortamda Darwin’e doğumgünü mesajı yollayabiliyor.

Ünlü bilim dergisi Nature da Şubat sayısını Darwin’e ayırdı. Bu sayıda evrim kuramı ve Darwin hakkında pek çok makale yer alıyor.

New York’taki Amerikan Doğa Tarihi Müzesi’nde 2006’da açılan ve Kuzey Amerika’nın çeşitli kentlerinde tekrarlanan “Darwin” sergisi, İngiltere geneline yayılmış olan “Darwin200” etkinlik programı çerçevesinde 14 Kasım 2008 - 19 Nisan 2009 tarhileri arasında Londra Doğa Tarihi Müzesi’nde açık kalacak. Cambridge Üniversitesi’nde Temmuz 2009’da bir festival düzenlenecek. Darwin’in doğum yeri Shrewsbury’de ise yıl boyunca sürecek etkinliklerden oluşan “Darwin’s Shrewsbury 2009 Festival” yapılacak.

HATIRA PARA BASILDI
İngiltere’de üzerinde 1809 DARWIN 2009 yazısıyla çevrelenmiş ve bir maymunla yüz yüze duran Darwin portesi olan, kenarında ise ON THE ORIGIN OF SPECIES 1859 (TÜRLERİN KÖKENİ 1859) yazısı bulunan iki sterlinlik özel anma parası basıldı. Belirli bir ücret karşılığında dağıtılacak olan para, yıl boyunca bankalardan ve postanelerden, üzerindeki değer karşılığında temin edilebilecek.